Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΜΗΤΕΡΑ ΣΕ ΡΟΛΟ ΚΑΚΙΑΣ ΠΕΘΕΡΑΣ – Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Αγαπητέ αναγνώστη
Λέω να ξεκινήσω λίγο περίεργα, αλλά έτσι μου βγαίνει. Μιας και θα ασχοληθούμε στο άρθρο αυτό με ψυχολογία, τι πιο απλό, τι πιο αυτονόητο, να ξεκινήσουμε από την … Ψυχή.
Μια εύκολη ερώτηση : Ποια ήταν η πιο όμορφη γυναίκα της αρχαιότητας ; Ίσως , τελικά, να μην είναι και τόσο εύκολη η ερώτηση αυτή. Κάποιοι θα σκεφτούν την ωραία Ελένη που έκλεψε ο Πάρης και ήταν η αφορμή του Τρωικού πολέμου. Σε άλλους ο νους τους θα πάει – πού αλλού – στη θεά Αφροδίτη. Ήταν και θεά, αθάνατη, για πάντα νέα, για πάντα όμορφη. Τόσο όμορφη που απ’ όπου περνούσε «ξυπνούσε» η φύση και τα λουλούδια άνθιζαν. Όλοι τη λαχταρούσαν. Την κέρδισε τελικά ο θεός Ήφαιστος, ας ήταν και κουτσός ( από τότε που μάλωσε ο Δίας με τη γυναίκα του την Ήρα και, θυμωμένος, τον άρπαξε και τον πέταξε από τον Όλυμπο, απέναντι στη Λέσβο ). Ήταν όμως τελικά η πιο όμορφη ; Για να δούμε, για να δούμε…
Μιας και οι θεοί τότε ήταν στο μπόι του ανθρώπου κι είχαν κι αυτοί αδυναμίες και πάθη, έτσι και η Αφροδίτη, δεν του ήταν ιδιαίτερα – για να μην πω καθόλου – πιστή. «Πήγε» και με άλλους θεούς, με τον Διόνυσο, τον Ποσειδώνα, τον Ερμή, τον Άρη, με τους οποίους έκανε πολλά παιδιά. Καρπός του … έρωτά της με τον Άρη ήταν ο … ‘Ερωτας, το φτερωτό αγοράκι με τα βέλη, εκπρόσωπος του πάθους και του έρωτα, στοιχεία που «ύφαιναν» τότε τη ζωή. Όμως όπου έριχνε τα βέλη του, δεν προκαλούσε μόνο παράφορο έρωτα, αλλά και πολλά βάσανα … Ούτε ο ίδιος δε γλύτωσε από αυτά… Ο Ρωμαίος συγγραφέας Απουλήιος ( 2ος αι.μ.Χ. ) γράφει για το μύθο του Έρωτα και της Ψυχής και το πώς ο ίδιος ο Έρωτας πληγώθηκε από τα βέλη του.
Υπήρχε μία κοπέλα που την έλεγαν Ψυχή, βασιλοπούλα, η μικρότερη από τις τρεις κόρες του βασιλιά της Σικελίας, αν δεν κάνω λάθος, που, αν και θνητή, ήταν πιο όμορφη από την Αφροδίτη. Τόσο ξακουστή έγινε από την ομορφιά της που πολλοί την ήθελαν για γυναίκα τους, θεωρούσαν ότι ήταν η ίδια η θεά Αφροδίτη που κατέβηκε στη Γη κι άρχισαν να τη λατρεύουν πιο πολύ κι από τη θεά. Ζήλεψε, θύμωσε, άφρισε η Αφροδίτη, κι αποφάσισε να της κάνει κακό.
Διέταξε, λοιπόν το γιο-υπηρέτη της, τον Έρωτα, να δηλητηριάσει τις ψυχές σε όλους αυτούς τους άντρες και να μην την ποθεί κανείς, όπερ και εγένετο. Έλα όμως που ο έρωτας πληγώθηκε κατά λάθος – πολύ αμφιβάλλω – από τα ίδια του τα βέλη κι έτσι την ερωτεύτηκε κι ο ίδιος. Η μαμά του όμως είχε διαφωνίες κι αντιρρήσεις γι’ αυτόν τον έρωτα. Ε, τι περιμένατε, Ελληνίδα μαμά ήταν, αναμενόμενο, έως κι αυτονόητο… : «Το αγοράκι μου, ένας θεός, και τι θεός ( !! ), με μια θνητή ; Ε, όχι ! Αυτό δεν θα το επιτρέψω», βάζω στοίχημα ότι θα σκέφτηκε η Αφροδίτη, βρίσκοντας ταυτόχρονα και άλλοθι για να τη βγάλει από τη μέση…
Για να μην μακρηγορώ, μιας και ο μύθος αυτός έχει κι άλλες λεπτομέρειες, έχτισε ο ίδιος ο Έρωτας ένα παλάτι στο οποίο κατέληξε η Ψυχή, μετά από χρησμό του μαντείου των Δελφών, και την επισκεπτόταν κάθε βράδυ, με κρυμμένο το πρόσωπό του, κρυφά κι απ΄ τη μαμά του. Ε, μην το μάθει κι όλο το χωριό και το πει στη μαμά…
Οι ήδη παντρεμένες αδερφές της ζήλεψαν την τύχη της κάποτε αξιολύπητης, ανύπαντρης ακόμη αδερφής τους ( μιας και δεν την ήθελε πλέον κανείς ) και, θέλοντας να την ξεγελάσουν, της είπαν ότι ο άντρας αυτός ήταν ο δράκος του χρησμού του μαντείου και καλά θα κάνει να τον σκοτώσει.
Πείστηκε λοιπόν η καλόψυχη Ψυχή, και το βράδυ πήρε ένα μαχαίρι για να σκοτώσει τον μυστικό εραστή της. Στο φως όμως του κεριού που κρατούσε είδε πως ήταν ο – αθάνατος, ως θεός – ΄Ερωτας, ο οποίος ξύπνησε καθώς έσταξε πάνω του το κερί, και, έκπληκτος κι αμήχανος καθώς ήταν εκείνη τη στιγμή, πέταξε μακριά της.
Προσπάθησε να τον βρει η Ψυχή, αλλά μάταια, μιας και η, οργισμένη από τα καμώματα του γιου της μαμά του – αμάν αυτές οι Ελληνίδες μαμάδες με τ’ αγόρια τους – η Αφροδίτη, τον είχε φυλακίσει, παρόλο που ήταν πλέον ενήλικας, άρα είχε το δικαίωμα να αποφασίσει ο ίδιος για τη ζωή του… Απεγνωσμένη η Ψυχή έφτασε κάποτε και στην υποψήφια πεθερά της, η οποία για να δοκιμάσει την αγάπη της και για να «δώσει το χέρι του γιου της», την έβαλε να κάνει τρεις δοκιμασίες ( αδύνατες φυσικά να πραγματοποιηθούν, αφού, ουσιαστικά ήθελε να την ξεφορτωθεί ), κι ας ήταν έγκυος η – υποψήφια – νύφη της από το γιο της. Τι, έτσι εύκολα θα έδινε έναν «θεό» ( κυριολεκτικά και μεταφορικά ) σε μια παρακατιανή, σε μια θνητή ;
Έλα όμως που η Ψυχή τα κατάφερε. Έπεσε όμως σε αξύπνητο λήθαργο, όταν, στην τρίτη δοκιμασία της, άνοιξε – από περιέργεια – το κουτί της Περσεφόνης.
Ο Έρωτας ωστόσο κατάφερε να δραπετεύσει και παρακάλεσε τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων, τον Δία, να τον βοηθήσει. Ο Δίας εισάκουσε τα παρακάλια του και τους επέτρεψε να παντρευτούν, κάνοντας όμως ταυτόχρονα την Ψυχή αθάνατη ( μπας και ησυχάσει επιτέλους και η πεθερά της, αν και δεν το πιστεύω, Ελληνίδα καθότι … ). Είπε στην Αφροδίτη ότι ο Έρωτας είναι ενήλικας και να επιτέλους να τον αφήσει να απογαλακτιστεί και ότι η σύζυγός του , Η Ψυχή, ήταν κι αυτή πλέον θεά κι έτσι ο κανακάρης της δε θα … ξέπεφτε με κάποια κατώτερή τους. Τι να κάνει, λοιπόν κι η κακιά πε(ν)θερά, δέχτηκε. Και έτσι , Έρωτας και Ψυχή, μπόρεσαν να ζήσουν ανενόχλητοι πλέον τον έρωτά τους. Καρπός του έρωτά τους ήταν ο η Ηδονή κατά άλλους.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα υπάρχουν πολλές συμβολικές έννοιες στον μύθο αυτόν : Ο Έρωτας αντιπροσωπεύει τη θεϊκή αγάπη. Η Ψυχή συμβολίζει την ψυχή. Μόνο ξεπερνώντας, βιώνοντας, υπερνικώντας τη θεία αυτή αγάπη, μπορούσε η ψυχή να βρει την ηρεμία της, τη γαλήνη της, την ολοκλήρωσή της…
Θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε πολλές σελίδες αναλύοντας τον μύθο αυτό. Εγώ όμως θέλω να σταθώ σε κάποια σημεία που έχουν σχέση με όσα θα διαβάσετε στο βιβλίο αυτό. Πρώτον ότι χρειάζεται η ψυχή να περάσει από τρικυμίες, αγώνες, κύματα, δοκιμασίες, άθλους για να βρει τη γαλήνη της. Έτσι είναι και στη θεραπεία : Τα πράγματα χειροτερεύουν πριν καλυτερέψουν.
Το δεύτερο είναι πως η εσωτερική ομορφιά – η ψυχή – νικάει τελικά την εξωτερική ομορφιά. Η εξωτερική φθείρεται με τα χρόνια, ξεφτίζει. Η εσωτερική, όχι μόνο μένει άφθαρτη κι αναλλοίωτη στο χρόνο, αλλά μπορεί να βελτιώνεται κι άλλο στην πάροδο του χρόνου. Έτσι είναι, όσο γερνά, τόσο πιο νέα ( μπορεί να ) γίνεται…
Ο Erich Fromm για τρεις αποχωρισμούς, για τρεις «εξόδους» που υπηρετούν το «μεγάλωμα» και την αυτονομία του παιδιού : Η πρώτη έξοδος είναι από τη μήτρα της μητέρας, η δεύτερη από το στήθος της και η τρίτη από την αγκαλιά της. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, η τρίτη, θεωρεί ότι είναι και η πιο δύσκολη, διότι πολλές φορές η μητρική αγάπη φέρει το προσωπείο της αγάπης. Με αυτόν τον τρόπο τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα, διότι η μητέρα βάζει το παιδί της σε double bind, σε διπλοδέσιμο : Αν μείνει στην αγκαλιά της, κατσιάζει, δεν ωριμάζει. Αν φύγει από την αγκαλιά της, νιώθει ότι προδίδει τη μητέρα του. Ό,τι και να κάνει είναι χαμένο. Κι έτσι παραλύει….
Η μητέρα έχει να παλέψει με τον εαυτό της, πρέπει να έχει προετοιμαστεί ψυχολογικά να δώσει … διαζύγιο στο παιδί της ( και δη στο αγόρι, διότι η σχέση μάνας –γιου ήταν η πιο δυνατή σχέση στην παραδοσιακή ελληνική οικογένεια κι επειδή η Ελληνίδα μητέρα θεωρείται υπερποστατευτική ). Να παίρνει δύναμη και κουράγιο αναλογιζόμενη ότι μόνο έτσι θα έχει πετύχει στο ρόλο της και θα δικαιωθεί ως μητέρα, αν βοηθήσει παιδί της να αυτονομηθεί εντελώς για να μπορέσει να είναι ολοκληρωτικά δοσμένος στη δική του τη ζωή.
Αν η μητέρα δεν είναι έτοιμη ή δε θέλει ( π.χ. επειδή η σχέση με τον άντρα της είναι τελειωμένη ή επειδή δεν έχει άλλο νόημα στη ζωή της ), τότε το αγόρι θα δυσκολευτεί να βγει από την αγκαλιά της, να αυτονομηθεί και να ενηλικιωθεί πλήρως και αυτό θα το κουβαλάει σε όλη του ζωή, δυσχεραίνοντας και δημιουργώντας προβλήματα και στη σχέση του με τη σύζυγό του. Πολλές γυναίκες που έρχονται για συμβουλευτική είναι πολύ θυμωμένες που ο άντρας τους είναι «μαμάκιας και δε λέει να βγει από τα … βρακιά της μαμάς του».
Ο καλός γονέας καλλιεργεί την αυτονομία του παιδιού του και σταδιακά αυτοκαταργείται. Κι όσο μεγαλώνει η απόσταση, τόσο να μεγαλώνει κι ο σύνδεσμος μεταξύ τους, έτσι ώστε και το αγόρι να πετάξει στη ζωή και στα όνειρά του και η σχέση γονέα παιδιού να συνεχίσει να ανθίζει, με έναν πιο ενήλικο τρόπο πλέον. Εάν δεν το κάνει η μητέρα, καλείται ο ενήλικας πια γιος να αναλάβει την προσωπική του ευθύνη, να πάρει τη ζωή του στα χέρια του και να μπει σε συμβουλευτική- θεραπεία, για να μπορέσει να μεταβολίσει και αναπλαισιώσει όλα τα δυσάρεστα συναισθήματα ( κυρίως τον θυμό για τον γονέα ) που κουβαλάει μέσα του, έτσι ώστε να απελευθερωθεί.
Απ τα βάθη της ψυχής μου, «αλό σας ταξίδι» στα βάθη της ψυχής…
