Φ Ο Β Ο Σ – ΠΡΟΛΗΨΗ – ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
ΝΙΚΟΣ ΜΑΡΚΑΚΗΣ
ΟΡΙΣΜΟΣ : Έμφυτη συγκινησιακή αντίδραση που πηγάζει από πραγματικό ή φανταστικό, εξωτερικό ή εσωτερικοποιημένο κίνδυνο. Οφείλεται σε αλλαγή συνθηκών ή καταστάσεων ισορροπίας, ασφάλειας, σιγουριάς.
ΕΙΔΗ ΦΟΒΟΥ : Φόβοι για
- Θορύβους
- πτώση
- Ζώα ( σκύλους, γάτες, φίδια …)
- Τις σχολικές εργασίες
- Τις εισαγωγικές εξετάσεις
- Το σχολείο
- Το σκοτάδι
- Τις κλειστές πόρτες
- Τον γονέα ( π.χ. τον πατέρα )
- Τους «κακούς» ανθρώπους
- Αγοριών για τα κορίτσια και τ’ αντίθετο
- Τη θάλασσα
- τα καιρικά φαινόμενα ( αστραπές, κεραυνοί, …)
- ατυχήματος
- αποτυχίας
- προσωπικής επάρκειας, αυτοεκτίμησης
- απόρριψης, γελοιοποίησης
- απώλειας κύρους, status, κοινωνικής θέσης
- απώλειας πλούτου, περιουσίας
- απώλειας νιάτων
- οδοντιάτρου
- «άσπρης μπλούζας»
- Ασθένειας
- Πείνας
- Μοναξιάς
- Θυματοποίησης
- Έλλειψη νοήματος στη ζωή
- θανάτου
- θεού
ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ & ΨΥΧΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
- Εφίδρωση
- Επιβράδυνση αναπνοής
- Ξηρότητα στόματος
- Ωχρότητα
- Τάσεις φυγής ή επίθεσης
- Ταχυπαλμία
- Σπασμοί
- Ρίγη
- Τρεμούλα
- Στομαχικές ανωμαλίες
ΑΙΤΙΕΣ
- Προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες και η γνώση κινδύνου ( π.χ. γιατρός, ένεση, πόνος, φόβος άσπρης μπλούζας )
- Το άγνωστο, το αβέβαιο, το ασυνήθιστο ( π.χ. κεραυνοί, θόρυβοι, κρότοι, κόψιμο ρεύματος… )
- Τ’ αρνητικά πρότυπα ( π.χ. ο φόβος των γονέων για τα’ αεροπλάνα, τα πλοία, το σκοτάδι, τα σκυλιά, … )
- Η αγωγή από την οικογένεια ( π.χ. το να χρησιμοποιούν το φόβο για να ησυχάσουν τα παιδιά τους )
- Το ψυχολογικό κλίμα της οικογένειας ( π.χ. φωνές, βρισιές, εντάσεις, ανασφάλεια, επικινδυνότητα, διαρκείς απειλές, ,,,. Η μη ύπαρξη αλληλοκατανόησης, εμπιστοσύνης… )
- Οι υπερπροστατευτικοί γονείς ( π.χ. δεν αφήνουν το παιδί ούτε στιγμή μόνο του )
- Το διαζύγιο ( ; )
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ – ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
- Ταραχή, άγχος, αγωνία, πανικός
- Διαταράσσεται η προσωπική, η κοινωνική και η συναισθηματική ισορροπία του παιδιού
- Αποδιοργάνωση, αποδυνάμωση, ίσως ανικανότητα να νικήσει τους φόβους και να ξαναβρεί την ισορροπία του
- Παραίτηση από την προσπάθεια, αδιαφορία για τις σχολικές επιδόσεις, ανάπτυξη επιθετικής συμπεριφοράς ( ως άμυνα στις απειλές ), ίσως και ψυχιατρικά συμπτώματα ( φοβίες, κατάθλιψη )
ΠΡΟΛΗΨΗ
- Δημιουργία συνθηκών ασφάλειας και σιγουριάς ( με πρόβλεψη κι επιβεβαίωση )
- Απομυθοποίηση φόβου ; το να μη φοβάται είναι το περίεργο, το ασυνήθιστο
- περιορισμός αδικαιολόγητων φόβων
- Καθησυχασμός του παιδιού : είναι φυσιολογικό κι ανθρώπινο να φοβάται, έρχονται και παρέρχονται οι φόβοι, είναι παροδικοί, όχι μόνιμοι
- Εξήγηση, συζήτηση, αξιοποίηση του πιθανού συμβάντος
- Γνώση – πληροφόρηση γύρω από πιθανούς φόβους. Η γνώση εξαλείφει το φόβο ( αλλά και τον παράγει ), η άγνοια προκαλεί φόβο. Οι φόβοι δεν εμποδίζουν την ανάπτυξη του παιδιού
- Αγάπη, στοργή, εμπιστοσύνη
- Όχι ο φόβος μέσο για συμφωνία
- Όχι ο φόβος ως παιδαγωγικό μέσο
- «Προπόνηση» σε περιόδους ασφάλειας
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩ ΠΙΣΗΣ ΦΟΒΟΥ, ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗΣ, ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ
- Κατανόηση, αποδοχή του φόβου ( να μη λέμε «δεν ντρέπεσαι ; Τ’ αγόρια δεν κλαίνε, οι άντρες δε φοβούνται» )
- Επικέντρωση στο θετικό ( στον προορισμό, όχι στο ταξίδι )
- Χαλάρωση ( π.χ. με μουσική, συζήτηση, αργές βαθιές εισπνοές … )
- Εξοικείωση με το φοβικό αντικείμενο ( π.χ. το σκύλο του γείτονα )
- Σταδιακή προσέγγιση του φόβου ( π.χ του σκοταδιού στον ύπνο )
- Υπομονή – σταθερότητα στις συμπεριφορά τους από τους ενήλικες
- Ενθάρρυνση – υποστήριξη. Σεβασμός στους ρυθμούς του παιδιού
- Αναπλαισίωση : ο φόβος χρειάζεται, μας προστατεύει. Υπακούει στην αυτοσυντήρηση, είναι καμπανάκι κινδύνου, διότι μας προειδοποιεί για πιθανούς κινδύνους. Σώζει ζωές, ενισχύει την ομαλή κοινωνική ζωή, σε φυλάει από τα αλόγιστα ρίσκα. Αποφεύγεις δυσάρεστες καταστάσεις. Σε προετοιμάζει για έκτακτες καταστάσεις
- Ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων ( π.χ. φακούς, σπίρτα, κεράκια, σφυρίχτρα, νερό στο κομοδίνο μας )
- Ενδυνάμωση του γονέα
- Θεραπεία
Άρα, να μειώσουμε τον αδικαιολόγητο φόβο, αλλά να μην πάψουμε να φοβόμαστε. Αν γίνει αυτό, να … φοβόμαστε !!
σημείωση : οι ζωγραφιές είναι από μαθητές μου, Δ΄ δημοτικού, 2016